Wednesday, November 18, 2020

☘ Ayurvedam - Fenu greak

 

Fenugreek considered as the ‘spice of life’ has numerous health benefits. Fenugreek powder obtained from the fenugreek seeds commonly known as Methi is a staple spice found in most Indian households. This multi-purpose herb though well known for adding a distinct flavour in various dishes and cuisines has innumerable health benefits. Right from maintaining cholesterol levels in the blood, treating heartburn or acid reflux, promoting hair growth, preventing dandruff, fenugreek does it all.

Fenugreek, which goes by the botanical name 'Trigonella foenum-graecum' is native to Western Asia and the Mediterranean’s. Be it the cuboidal shaped seeds, fresh leaves, or sprouts, this traditional herb has found its way in several Indian cuisines, pickles, vegetable curries, or as spice mixes used for tadka in sambar or dal. Owing to its sweet, maple-syrup like scent and flavour, methi seeds are also used in artificial maple syrup, ice creams, candies, beverages, shampoos, soaps, and cosmetics.


Ancient folklore has it that the mucilage content in fenugreek seeds, allowed Ancient Egyptians to use the powder for the purpose of embalming the mummies. The holistic science of ayurveda also documents the use of fenugreek powder to stimulate milk production in new moms, help to treat respiratory and intestinal problems, arthritis, bronchitis, asthma and is extremely effective in healing wounds.


Fenugreek's seed or pulse is used as a spice and its leaves used as a herb, and also as an admixture in condiments and to flavour food. Its pods and leaves are used as vegetables, as the leaves are rich in protein, minerals and Vitamin C. In North India and Punjab, fresh fenugreek leaf is used in culinary dishes. Fenugreek leaves are in season during winter and are used widely in Indian households in the form of sabzi or paranthas. In its dried form it is used like any other spice. Seed is also sprouted and used. Various health benefits are claimed for fenugreek.


☆ Nutritional Value Of Fenugreek Powder:

Fenugreek powder is a powerhouse of numerous health-promoting nutrients like dietary fiber, protein, vitamin B1, B2, B3 and C, zinc, iron, copper and polyunsaturated fats. It also contains bioactive constituents like saponins, volatile oils, mucilage, and alkaloids like choline and trigonelline. Several types of research document that people consuming raw methi seeds or powder have low cholesterol and healthier hearts.


Benefits Of Fenugreek Powder :



1. Promotes Milk Production In New Mothers :

Breast milk is extremely essential for newborn babies since it is enriched with essential nutrients required for the growth and wellbeing of the baby. But due to some health issues, some women cannot secrete enough breast milk to meet the daily nutrient intake of the newbie. Fenugreek powder shows strong galactagogue properties that stimulate the secretion of milk in new moms. Hence, under proper consultation, a cup of fenugreek infused tea effectively increases the production of breast milk in new mothers.  

* How To Make Fenugreek Tea :


Ingredients:

1tsp fenugreek seed, 1 cup if water, ½ tsp of honey

Method:

Rinse the seeds gently in a bowl.

Boil water in a wide-mouthed vessel or teapot.

Transfer the soaked seeds into the boiling water.

Steep the seeds for at least 5 minutes.

Strain the seeds and put the liquid into a container.

Add honey to the tea and mix it properly.

Enjoy the tea hot or cold to promote lactation.


2. Good For Male Reproductive System :

Methi powder is indicated for improving men’s health. The powder, being a natural antioxidant improves the production of male hormones like testosterone and luteinizing hormone. It has powerful spermatogenic properties that are extremely beneficial for treating conditions like hypospermia (low volume of semen), oligospermia (i.e. low sperm count), asthenozoospermia (i.e. sperm motility) and enhances spermatogenesis (i.e. sperm production). It also treats conditions like erectile dysfunction, premature ejaculation and improves sexual function and libido.



3. Manages Diabetes :

The excellent hypoglycaemic property of fenugreek powder plays a noteworthy role in alleviating the blood sugar levels of the body. The production of insulin from the β-pancreatic cells becomes active while taking methi powder and helps to reduce the breakdown of starch into glucose which in turn leads to low blood glucose levels.  

Sprout fenugreek seeds by soaking them in water overnight, for few days until tiny green shoots appear. The sprouted fenugreek seeds when can be added to any kind of salads or consumed raw is good for managing sugar levels in diabetic patients.


4. Improves Skin Health :

Laden with vitamin C and antioxidants, it is used for treating oxidative free radical damage due to the sun rays, and hence treats the various signs of aging like wrinkles, fine line, spots, dark circles, etc. It also reduces acne, pimples and bestows a smooth and glowing skin. The natural oils present in fenugreek powder hydrates and moisturise the skin and make it supple and soft.

Make a paste of a spoonful of fenugreek seed powder and a spoon of milk and apply it evenly onto the face. Do it twice a week to brighten the skin complexion and obtain radiant spotless skin.



5. Relieves Hair Problems :

Methi has been a boon for promoting hair growth since ancient times. The anti-microbial nature of the plant treats various scalp and hair infections like folliculitis, itching and dandruff. It nourishes the hair follicles with essential nutrients, improves blood circulation and strengthens the hair strands from the roots. By normalising the secretion of the stress hormone, it also prevents hair fall and breakage due to stress and anxiety.

Apply a hair pack of methi powder by mixing with henna, curd and almond oil and keep it on for 45 minutes. Wash off, shampoo and condition your hair. Do this once a week for thwarting dandruff and hair fall and stimulating hair growth.


6. Natural cholesterol reducer :

Fenugreek leaves can help in improving intestinal cholesterol absorption and production of cholesterol in the liver. It reduces cholesterol in people suffering from Atherosclerosis and diabetes. Some studies also show that fenugreek can increase production of good (HDL) cholesterol and reduce production of bad (LDL) cholesterol and triglycerides.



7. Reduces inflammation :

Fenugreek can reduce inflammation levels in the body, helping with issues like chronic cough, boils, bronchitis and various skin conditions including eczema. Fenugreek can also be helpful in dealing with boils, body pains, kidney ailments and swelling in lymph nodes.


8. Can help with gastrointestinal issues :

Antioxidant properties of fenugreek and its fibre content can help in improving digestion, thus reducing several gastrointestinal problems. Consuming fenugreek in the form of tea can help in reducing incidence of constipation, gastritis, indigestion and stomach pain. Fenugreek leaves are good for gut health, colon and stomach ulcers, intestinal inflammation and Irritable Bowel Syndrome. They can also help in improving liver function and reducing acidity and diarrhoea.


Side-Effects & Allergies of Fenugreek ,Fenugreek Leaves(Kasuri Methi):


There are numerous benefits of fenugreek leaves but only if it is consumed in moderation. Since it is very bitter in taste it is not easy to consume it in a large, quantity but if large quantities are consumed it has an allergic reaction similar to that of peanuts as it belongs to the same category.

With fenugreek, the most common problem is a feeling of nausea. It has great skin advantages but prior to its application on the face; test it on the skin as it has allergic reactions to various types of skin. Pregnant women should avoid consuming it because of its labor inducing effect. If you are on any other medicine then consume fenugreek at least a couple of hours before you take your medicine.




Monday, November 16, 2020

🌿 आयुर्वेद - मेथी



भारत में मेथी एक लोकप्रिय जड़ी बूटी है। भूमध्यसागरीय क्षेत्र, दक्षिणी यूरोप और पश्चिमी एशिया के कुछ हिस्सों में मेथी की उत्‍पत्ति मानी जाती है। मेथी के पत्तों और दानों का इस्‍तेमाल किया जाता है। अपने स्‍वाद और खुशबू के कारण मेथी का इस्‍तेमाल खाने में भी किया जाता है एवं अनेक आयुर्वेदिक औषधियों में मेथी का प्रयोग किया जाता है। मेथी दाना की तासीर गर्म होती है और इसलिए खाना पकाने के दौरान यह बहुत कम मात्रा में उपयोग किया जाता है। तासीर गर्म होने के कारण इसका सेवन अधिक मात्रा में न करें क्यूंकि अधिक मात्रा में सेवन करने पर आपके पाचन तंत्र पर असर पड़ सकता है।


मेथी को बढ़ने के लिए पर्याप्‍त धूप और उपजाऊ मिट्टी की जरूरत होती है, इसीलिए भारत में सामान्‍य रूप से इसकी खेती की जाती है। मेथी के सबसे बड़े उत्‍पादकों में भारत का नाम भी शामिल है। मेथी की पत्तियों का इस्‍तेमाल सब्‍जी के रूप में किया जाता है और इसके बीजों से मसाले एवं दवाईयां तैयार की जाती हैं। कुछ दवाओं या औषधियों के स्‍वाद में सुधार लाने के लिए भी मेथी का प्रयोग किया जाता है। इसके अलावा घरेलू नुस्‍खों और अनेक विकारों एवं रोगों के इलाज में भी मेथी काम आती है। पाचन तंत्र पर चिकित्‍सकीय प्रभाव डालने के कारण भारत के हर घर की रसोई में मेथी मौजूद होती है।

मेथी के इतिहास की बात करें तो प्राचीन समय में यूनानियों द्वारा कब्र में शवों को दफन करने से पहले उन पर मेथी का लेप लगाया जाता था। तेज सुगंध और स्‍वाद के कारण कॉफी के नॉन-कैफीनयुक्‍त विकल्‍पों की जगह मेथी का इस्‍तेमाल किया जाता है। घर पर तैयार पेय पदार्थों और औषधियों में भी मेथी उपयोगी है।


मेथी के बीज के फायदे हैं त्वचा के लिए : - 

मेथी में त्वचा के लिए अनेक चमत्कारी औषधीय गुण हैं। इसकी एंटी-ऑक्सीडेंट गुणवत्ता त्वचा को फ्री-रेडिकल क्षति से बचाती है और त्वचा पर आने वाले बुढ़ापे के लक्षणों से छुटकारा दिलाती है। झुरियों के अलावा, मेथी अपने एंटी-इंफ्लेमेटरी गुणों की वजह से फोडे, एक्जिमा एवं जली हुई त्वचा को ठीक करने में भी उपयोगी है। यह जिद्दी निशानों (स्कार्स) से भी छुटकारा दिलाने में सक्षम है।

मेथी में डाइओसजेनिन नामक एक तत्व होता है जिसमे एंटी-इंफ्लेमेटरी और एंटीबैक्टीरियल गुण होते हैं जो मुँहासे और त्वचा की अन्य समस्याओं को कम करते हैं। मेथी के बीज आपकी त्वचा को मॉइस्चराइज करते हैं और त्वचा को पोषण प्रदान कर रूखेपन से भी झुटकारा दिलाते हैं।  

* त्वचा के निखार एवं स्वास्थ्य में सुधार लाने के लिए -

एक चम्मच मेथी के बीज को सादे दही में मिला कर एक पेस्ट बना लें।

इस पेस्ट को अपने चेहरे पर लगाएँ।

30 मिनट तक प्रतीक्षा करें और फिर इसे हाथ की उंगलियों से स्क्रब करते हुए धो लें।

इससे चेहरे से मृत त्वचा की कोशिका दूर हो जाती है।

अंत में, ठंडे पानी से अपना चेहरा धो लें।

यह प्रक्रिया सप्ताह में एक बार दोहराएँ। 


मेथी के फायदे बालों के लिए : - 

अधिक मात्रा में प्रोटीन होने की वजह से मेथी बालों के विकास के लिए भी बहुत अच्छा होता है। वास्तव में प्रोटीन बालों को घना करने के साथ स्वस्थ एवं मजबूत भी बनाता है। यह बालों के रोम ( Hair Follicles), जो बालों के झड़ने के इलाज के लिए महत्वपूर्ण है उनके पुनर्निर्माण में भी मदद करते हैं। इसके अलावा इसमें मौजूद लेसीथिन (lecithin) बालों की नमी को बनाये रखता है।

मेथी के बीज में प्रोटीन और निकोटिनिक एसिड प्रचुर मात्रा में पाया जाता है। जो बालों को मजबूत करने में सहायक है और उनका टूटना भी कम करते हैं। साथ ही मेथी के बीज रूसी की समस्या को कम करते हैं। डैंड्रफ आमतौर पर सिर की सुखी त्वचा या फंगल संक्रमण के कारण होता है। मेथी के उपयोग से रुसी को कम करने में मदद मिलती है। इसके साथ ही मेथी के बीज़ बालों के रंग को भी बनाये रखते हैं। 

बालों को घना एवं मजबूती प्रदान करने के लिए - 

पर्याप्त मात्रा में नारियल के दूध के साथ 2 बड़े चम्मच मेथी के बीज के पाउडर को मिलाकर पेस्ट बना लें।

यह पेस्ट अपने सिर और बालों पर लगाएँ।

इस पेस्ट को कम से कम 30 मिनट के लिए अपने बालों और सिर पर लगे रहने दें, उसके बाद अपने बालों को शैम्पू की मदद से धो लें।

सप्ताह में एक बार इस प्रक्रिया को जरूर दोहराएं। 



☆ मेथी के औषधीय गुण करें मधुमेह को नियंत्रित -

मेथी के बीज शुगर के रोगियों के लिए अत्यंत फायदेमंद है। इसका ह्य्पोग्ल्य्सिमिक गुण रक्त में शुगर के स्तर को नियंत्रित करने में सहायक है। इसके अलावा इसमें निहित फाइबर कार्बोहाइड्रेट एवं शुगर के अवशोषण को धीमा करता है।

विटामिन और पोषण अनुसंधान के इंटरनेशनल जर्नल में प्रकाशित 2009 के एक अध्ययन में पाया गया कि मेथी के बीजों का ह्य्पोग्ल्य्समिक और ह्य्पोलिपिडेमिक प्रभाव टाइप 2 मधुमेह के रोगियों के लिए बहुत ही अच्छा है। इस अध्ययन से पता चलता है कि गर्म पानी में भिगोए 10 ग्राम मेथी के बीज का सेवन उच्च रक्त शर्करा को नियंत्रित करने में मददगार होता है।

मेथी के बीजों से बने हुए खाद्य प्रदार्थ का सेवन करने से शरीर को इन्सुलिन प्रतिरोध में मदद मिलती है।

उच्च रक्त-शर्करा को कम करने के लिए -

रात भर एक गिलास पानी में 1 से 2 चम्मच मेथी के बीज भीगने/ फूलने के लिए छोड़ दें। अगली सुबह, खाली पेट में उस पानी को पी लें और मेथी के बीज को चबा कर खा लें। रोजाना इस प्रक्रिया को दोहराएं ।

आप मेथी के आटे से बेक्ड समाग्री भी खा सकते हैं।


* नोट - मधुमेह की दवाइयों के साथ मेथी के बीज का सेवन करने से आपके रक्त में शुगर का स्तर बहुत कम हो सकता है, इसलिए मेथी के बीजों का सेवन करने से पहले एक बार अपने डॉक्टर से सलाह लें।


☆ मेथी खाने के लाभ हैं स्तन-दूध बढ़ाने में में सहायक - 

शिशुओं को स्तनपान कराने वाली महिलाओं के लिए मेथी के बीजों का सेवन करना फायदेमंद माना जाता है। इस में फाइटोस्ट्रोजेन होता है जो स्तनपान कराने वाली माताओं में दूध उत्पादन को बढ़ाता है। यह गैलेक्टोगॉग्स (galactagogues) का एक बहुत ही अच्छा स्रोत है जो स्तन-दूध की मात्रा में बढ़ोतरी लाता है। इसके लिए मेथी के बीज एवं पत्तियों दोनों का उपयोग उत्तम है। 

गैलेक्टोगॉग्स की चाय पीने से दूध की मात्रा में तो बढ़ोतरी आती ही है, साथ ही में यह उसकी गुणवत्ता को भी बढ़ाता है। माना जाता है कि यह नवजात शिशु को स्वस्थ वजन ग्रहण करने में भी मदद करता है। इसमें विटामिन और मैग्नीशियम होते हैं जो दूध की गुणवत्ता को बढ़ाते हैं और शिशु के समग्र स्वास्थ्य में वृद्धि लाते हैं। यह बच्चा पैदा होने के बाद वात के कारण मोटापा एवं शरीर-दर्द जैसे समस्याओं का भी हल है।

स्तन-दूध की मात्रा एवं गुणवत्ता में सुधार लाने के लिए -

रात भर एक कप पानी में एक चम्मच मेथी के बीज भिगो दें। अगली सुबह, कुछ मिनट के लिए बीज के साथ-साथ पानी उबाल लें और फिर इसे छान लें। इसे हर सुबह पियें।

आप कुछ ताजा मेथी के पत्ते का सेवन सूप एवं सलाद के साथ भी कर सकते हैं।

दूध का प्रवाह बढ़ाने के लिए, आप मेथी के बीज का एक कैप्सूल (कम से कम 500 मिलीग्राम) रोजाना दिन में 3 बार ले सकते हैं। लेकिन इसके लिए पहले एक डॉक्टर से परामर्श जरुर करें।

यदि आपका शिशु डायरिया का संकेत दिखाएं तो इसका सेवन रोक दें।

* नोट - अस्थमा या मधुमेह की बीमारी से ग्रस्त व्यक्ति मेथी के बीज का सेवन करने से पहले एक बार डॉक्टर से पूछ लें। 



☆ मेथी दाना के गुण हैं कोलेस्ट्रॉल को कम करने के लिए - 

अध्यनो के अनुसार मेथी के बीज में कोलेस्ट्रॉल कम करने की क्षमता है खासतौर पर यह LDL यानि "ख़राब"  कोलेस्ट्रॉल को कम करता है। मेथी के बीज में नारिंगेनिन (naringenin) नामक एक फ्लैवोनॉयड होता है जो उच्च कोलेस्ट्रॉल वाले लोगो में लिपिड स्तर को कम करता है।

इसमें निहित घुलनशील फाइबर पचे हुए खाने के चिपचिपेपन को बढ़ा कर शरीर में कोलेस्ट्रॉल के स्तर को कम करने में सहायता करता है। हानिकारक कोलेस्ट्रॉल रक्त-धमनियों में रुकावट पैदा कर सकता है और प्रभावित व्यक्ति को दिल का दौरा या फिर स्ट्रोक हो सकता है। मेथी के बीज हानिकारक कोलेस्ट्रॉल को कम करने में अत्यंत सहायक है। 

उच्च कोलेस्ट्रॉल के स्तर को कम करने के लिए रोजाना दो औंस यानि लगभग 57 ग्राम मेथी के बीजों का सेवन करें।

सूखे मेथी के बीजों को भून लें और फिर उन्हें पीसकर चूर्ण बना लें। आप इस चूर्ण का इस्तेमाल खाने पर छिड़क कर या फिर पानी के साथ कर सकते हैं। 


☆ मेथी बेनिफिट्स करे हृदय स्वास्थ्य में सुधार - 

मेथी के बीज में अच्छे एंटी-ऑक्सीडेंट एवं हृदय संरक्षण गुण पाएं जाते हैं जो समग्र हृदय स्वास्थ्य में सुधार लाने के लिए फायदेमंद हैं। यह रक्त प्रवाह को नियमित कर ब्लड-क्लॉट से बचाव करता है। रक्त-चाप को भी कम करने में सहायता करता है। इसके अलावा, यह रक्त लिपिड स्तर पर अपने सकारात्मक प्रभाव के कारण atherosclerosis के जोखिम को भी कम करता है। साथ ही में, यह हृदय रोग के दो प्रमुख कारणों रक्त शर्करा और मोटापे को नियंत्रित कर हृदय रोग के खतरे को बहुत हद तक कम कर देता है। 

मेथी के बीज में 25% गैलेक्टोमैनन होता है जो एक प्रकार का प्राकृतिक घुलनशील फाइबर होता है जो दिल की बीमारियों को रोकने में मदद करता है। दिल का दौरा मौत का एक प्रमुख कारण है, और यह तब होता है जब दिल की ओर जाने वाली धमनी अवरुद्ध हो जाती है। मेथी के बीज़ दिल को स्वस्थ बनाये रखने में काफी सहायक होते हैं। 

हृदय स्वास्थ्य में सुधार लाने के लिए रोज़ाना एक-दो कप मेथी के बीजों की चाय पिएं। मेथी के बीज की चाय बनाने के लिए -

डेढ़-दो कप पानी में एक चम्मच मेथी के बीज लें।

इन्हें 5 मिनट के लिए उबाल कर फिर छान लें।

स्वादानुसार इसमें शहद मिलाकर अपनी चाय में मिठास घोलें। इसके प्रयोग से आपको लाभ अवश्य होगा।



☆ मेथी के बीज का लाभ दिलायें कब्ज़ से छुटकारा - 

मेथी के बीजों में अच्छी मात्रा में घुलनशील फाइबर पाया जाता है जो कब्ज से राहत दिलाने में बहुत सहायक सिद्ध होता है। यह अपच के कारण पेट में होने वाले दर्द से आराम दिलाने में भी मददगार है। इसके अलावा, यह पेट एवं आंतों की अम्लता, जलन एवं सूजन का भी एक अच्छा उपचार है। यह एक प्राकृतिक पाचन टॉनिक है, और इसके स्नेहक गुण आपके पेट और आंतों को शांत करने में मदद करते हैं। यह गैस्ट्र्रिटिस और अपचन के लिए एक प्रभावी उपचार है।

फाइटोथेरेपी रिसर्च पत्रिका में प्रकाशित एक अध्ययन के मुताबिक, मेथी में पाए जाने वाले फाइबर के उत्पाद का 2 सप्ताह तक दिन में 2 बार भोजन से 30 मिनट पहले सेवन करने पर अक्सर सीने में जलन की शिकायत में कमी आई है। 

कब्ज़ से राहत पाने के लिए -

मल-त्याग क्रिया को नियमित करने के लिए, रोजाना सोने से पहले एक गिलास गर्म पानी में आधा चमच्च मेथी के बीज का पाउडर मिलाकर पियें।

* नोट - छोटे बच्चों में कब्ज़ का उपचार करने के लिए मेथी के बीज का उपयोग नहीं करना चाहिए। 


☆ मेथी दाने के फायदे हैं सर्दी में उपयोगी - 

मेथी के बीज में एंटी-ऑक्सीडेंट गुण पाएं जाते हैं जो शरीर को फ्लू एवं सर्दी से लड़ कर उन्हें मात देने में सहायता करते हैं। इसमें प्रभावशाली एंटीवायरल, जीवाणुरोधी और विभिन्न अन्य औषधीय गुण हैं जो आपको बीमार कराने वाले सूक्ष्मजीवों को खत्म कर आपको प्रफुल्लित महसूस कराते हैं।

यह गल-शोथ का भी एक सफल उपचार है और बुखार को भी कम करने में सहायक है।

फ्लू एवं सर्दी का उपचार करने के लिए -

एक चम्मच मेथी पाउडर, नींबू का रस और कच्चे शहद मिक्स करें। इस मिश्रण का दिन में दो बार सेवन करने पर सर्दी और फ्लू के लक्षणों से लड़ने में मदद मिलेगी।

ठीक होने की गति को तीव्रता प्रदान करने के लिए, दिन में मेथी की चाय दो या तीन बार पिएं।

गले की खराश से छुटकारा पाने के लिए, दिन में दो बार गर्म मेथी की चाय से कुल्ला करें। 


☆ मेथी के लाभ हैं मासिक धर्म में उपयोगी - 

मेथी में कुछ ऐसे योगिक पाएं जाते हैं जिनमें एस्ट्रोजन सम्बंधित गुण समाविष्ट होते हैं जो रजनोवृत्ति से जुड़े लक्षणों से आराम दिलाने में सक्षम हैं। यह यौगिक हॉट फ्लैशेस, अवसाद (डिप्रेशन) और मूड में उतार-चढ़ाव जैसे रजोनिवृत्ति के लक्षणों को कम करने में सहायक है। इसके अतिरिक्त इसमें अधिक मात्रा में आयरन पाया जाता है जो रेड ब्लड सेल्स के उत्पादन द्वारा शरीर में होने वाली खून की कमी को पूरा करता है।

मेथी के बीज में एंटी इंफ्लेमेटरी और एनाल्जेसिक यानि दर्द को कम करने वाले गुण होते हैं। जिनके कारण यह मासिक धर्म में होने वाले दर्द को भी कम कर सकता है। अध्यनो में पाया गया है की मेथी के बीजों का पॉवडर थकान, सिरदर्द, मतली आदि अन्य परेशानियों को काफी हद तक कम कर देता है।

मासिक धर्म से सम्बंधित समस्याओं को दूर करने के लिए -

दिन में दो बार मेथी की चाय पियें।

आप मेथी की पत्तियां का इस्तेमाल खाना बनाने में या फिर सूप और सलाद में भी कर सकते हैं। 



☆ मेथी पाउडर के फायदे दिलाएं जोड़ों के दर्द से राहत - 

मेथी के बीज गठिया के कारण होने वाले जोड़ों के दर्द में विशेष रूप से फायदेमंद हैं। इसमें दिओस्जेनिन नामक एक प्रदार्थ होता है जो जोड़ों में हो रहे दर्द से आराम दिलाने के लिए अत्यंत प्रभावी हैं। इसके अलावा, मेथी के बीज में आयरन, कैल्शियम एवं फॉस्फोरस पाया जाता है जो हड्डियों को पोषक तत्वों से सिंचित कर उन्हें स्वस्थ एवं मजबूत बनाता है। इसमें एंटी-ऑक्सीडेंट एवं एंटी-इंफ्लेमेटरी गुण भी पाएं जाते हैं जो जोड़ों में होने वाली सूजन को कम करने में सक्षम हैं।

जोड़ों के दर्द को कम करने के लिए -

रात को सोने से पहले एक चमच्च मेथी के बीज पानी में भिगो दें तथा सुबह इन स्वास्थ्यवर्धक बीजों को चबाकर खाएं। इसके अतिरिक्त मेथी के बीज के पाउडर एवं गर्म पानी से एक पेस्ट तैयार करें। फिर प्रभावित क्षेत्र पर इस पेस्ट को लगा लें और सूखने पर गर्म पानी से धो लें। दर्द ना जाने तक इस प्रक्रिया को रोजाना दिन में दो बार दोहराएं।


मेथी के अन्य फायदे : – 



अध्ययनों के अनुसार मेथी के बीज से निकाला गया तेल कैंसर से लड़ने में मदद कर सकता है। 

मेथी के बीज में पॉलीफेनोलिक फ्लैवोनोइड्स होते हैं जो गुर्दे की क्रिया में सुधार करते हैं और कोशिकाओं की क्षति को कम करते हैं।

मेथी के बीज लीवर को शराब के सेवन से होने वाली क्षति से बचाते हैं। अत्यधिक शराब का सेवन लिवर को नुकसान पहुँचता हैं। मेथी के बीज में मौजूद पॉलीफेनोलिक यौगिक लीवर की क्षति को कम करते हैं और अल्कोहल के चयापचय में मदद करते हैं। 

मेथी के बीज वजन घटाने के लिए भी लाभकारी है। मेथी के बीज कोलेस्ट्रॉल और लिपिड स्तर को भी नयंत्रीरत रखते हैं। 

कुछ अध्ययनों से पता चला है कि मेथी टेस्टोस्टेरोन के स्तर में वृद्धि और कामेच्छा को बढ़ाने में मददगार साबित हो सकती है।

मेथी घावों, सूजन, और गैस्ट्रोइंटेस्टाइनल जैसी परेशानियों के इलाज में भी प्रयोग की जाती है।

  

मेथी का उपयोग कैसे करें

आप मेथी का उपयोग कई तरीकों से कर सकते हैं। इसे मसालें, सब्ज़ी, औषधि आदि किसी भी रूप में इसका सेवन किया जा सकता है। 

मेथी की पत्तियों को सूखा कर जड़ी बूटी के रूप में इस्तेमाल किया जा सकता है।

मेथी के बीज भिगोकर या सूखे खाए जा सकते हैं और अक्सर कुछ व्यंजनों या सूप के लिए टॉपिंग के रूप में भी इनका उपयोग किया जाता है।

बीज मुख्य रूप से एक मसाले के रूप में उपयोग किये जाते है और कई व्यंजनों में इनका प्रयोग कर उनके स्वाद को बढ़ाया जाता है। 

करी के पेस्ट, सूप आदि वंजानो में स्वाद बढ़ाने के लिए इन बीजों को पाउडर के रूप में भी इस्तेमाल किया जा सकता है।

मेथी के पौधे को सब्जी के रूप में उपयोग किया जाता है। 

मेथी के बीज हर्बल चाय बनाने के लिए उपयोग किये जाते हैं। कुछ बीजों को पानी में उबालें और फिर उबलने के बाद उस पानी को चाय के रूप में पिए। यदि आप चाहें तो स्वाद के लिए शहद और नींबू का भी प्रयोग कर सकते हैं। 

मेथी के बीज़ो से मेथी का तेल भी बनाया जाता है। जिसमे कई प्रकार के औषधीय गुण होते हैं।



मेथी के नुकसान

मशहूर कहावत है कि किसी भी चीज की ज्यादती अच्छी नहीं होती है। यह कहावत मेथी पर भी लागू होती है।

ज्यादा मात्रा में मेथी का सेवन ना करें, क्योंकि इससे उबकन एवं दस्त आदि हो सकते हैं।

इस का उपयोग करने से पहले, थोड़ी सी त्वचा पर इसका इस्तेमाल कर जांच लें कि आपको इससे एलर्जी या फिर जलन और चकत्ते तो नहीं हो रहें।

गर्भावस्था के दौरान इस जड़ी बूटी का प्रयोग न करें। (और पढ़ें - गर्भावस्था के दौरान पेट दर्द और लड़का पैदा करने के उपाय)

यदि आप किसी भी तरह की दवा ले रहे हैं तो, अपने आहार में इस जड़ी बूटी को शामिल करने से पहले अपने चिकित्सक से परामर्श करें।

मेथी का सेवन करने पर अपचन, सीने में जलन, गैस, सूजन और मूत्र गंध जैसी अन्य परेशानियां हो सकती है। 


Sunday, November 15, 2020

🌱 ఆయుర్వేదం - మెంతులు

 


పురాతన కాలం నుంచి భారతీయుల వంటి ఇంటి దినుసుల్లో మెంతులు ముఖ్య పాత్ర పోషిస్తూ వస్తున్నాయి. వీటిని అనేక వంటల్లో రుచి, సువాసన కోసం వేస్తుంటారు. మెంతులను ఇంగ్లీష్ లో ‘ఫెన్యుగ్రీక్’ అనీ, హిందీలో ‘మేథీ’ అని, తమిళంలో ‘వెంద్యం’ అనీ, మలయాళంలో ‘ఉలువ’ అనీ, కన్నడంలో ‘మెంతే’ అనీ, పంజాబీలో ‘మెత్’ అనీ, మరాఠీలో ‘మేతి దానే’ అని మరియు బెంగాలీలో ‘మేథీ’ అనీ అంటారు. మెంతి పొడిని పప్పుల్లో, పులుసుల్లో, పచ్చళ్లలో కలుపుతారు. అలాగే మెంతి కూర (ఆకు కూర) ను కూడా పప్పు, కూరలలో వాడుతూ ఉంటారు. మెంతులు పసుపు రంగులో ఉంటాయి. మంచి సువాసనను కలిగి ఉంటాయి. మెంతులను వేయించినప్పుడు ఇంకా చక్కని సువాసన వస్తుంది. అయితే మెంతులు చేదుగా ఉంటాయి. అందువల్ల వంటకాలలో తక్కువ మోతాదులో వాడతారు. 


మెంతులలో పీచు పదార్ధం సమృద్ధిగా వుంటుంది. మెంతి ఆకుల్లో ఇనుము ఉంటుంది. దీంతోపాటు విటమిన్‌-సి, బి1, బి2, కాల్షియం కూడా ఉంటాయి. అంతేకాక యాంటీ యాక్సిడెంట్స్ , యాంటీ ఇన్ఫ్లమేటరీ లక్షణాలు కూడా పుష్కలంగా ఉన్నాయి. మెంతులలో ఎన్నో ఔషధ గుణాలు ఉన్నాయి. అయితే తరతరాలుగా మెంతులను జుట్టు పెరగడానికి కండిషనర్ గా వాడుతున్నారు. కానీ క్రొత్తగా పరిశోధనల్లో అవి ఇంకా ఎన్నో విధాలుగా ఉపయోగపడతాయని తెలిసింది. వంటకాలకు సుగంధాన్నిచ్చే ఈ మెంతులు ఆరోగ్యానికీ, చర్మానికీ, జుట్టుకూ కూడా ఎన్నో విధాల సహాయపడతాయి.


మెంతులను ఆయుర్వేదంలో దీపనీ, మిత్రి అని అంటారు. ఆయుర్వేదం సూచించిన తీపి, ఉప్పగా, పుల్లగా, చేదుగా, రక్తస్రావం, చేదు మరియు వేడి అనే ఆరు అభిరుచులు వాంఛనీయ ఆరోగ్యం మరియు పోషణ కోసం మన ఆహారాన్ని సమతుల్యం చేస్తాయి మరియు మన ఆహారంలో చేదు రుచిని పొందటానికి సులభమైన మార్గం మన ఆహారంలో మెంతి గింజలను చేర్చడం.


మెంతుల వలన ఆరోగ్యానికి కలిగే ప్రయోజనాలు :



1. డయాబెటిస్ లేదా మధుమేహాన్ని అదుపు చేస్తాయి:

డయాబెటిస్ వ్యాధిగ్రస్తులకు తరచూ మెంతులను వాడమని సలహా ఇస్తారు ఎందుకంటే దీనిలో మధుమేహాన్ని నియంత్రణ చేసే శక్తి ఉంది. మెంతులకు టైప్ 2 డయాబెటిస్ ను తగ్గించే గుణం ఉందని అధ్యయనాల్లో తేలింది.


2. కొలెస్ట్రాల్ ను తగ్గిస్తుంది :

మెంతులలో నారింజనీన్ అనే ఫ్లవనాయిడ్స్ ఉండటం వల్ల అది కొలెస్ట్రాల్ ను తగ్గిస్తుందని అధ్యయనాల్లో తేలింది.


3. గుండె పనితీరును మెరుగు పరుస్తుంది :

మెంతులు గుండెలోని రక్తనాళాల పనితీరును మెరుగు పరుస్తుంది. గుండెపోటు రావడానికి ముఖ్యమైన కారణం గుండె కవాటాలు మూసుకుపోవడం. అయితే ఒకవేళ అప్పటికే కొంత హాని జరిగినా మెంతుల వల్ల ఇకపై గుండెకు హాని జరగకుండా కాపాడుతుంది.


4. ఆర్థరైటిస్ లేదా కీళ్ల నొప్పులకు చక్కని ఔషధం :

మెంతులలోని యాంటీ ఇన్ఫ్లమేటరీ గుణాల వల్ల ఆర్థరైటిస్ తో బాధపడేవారికి నొప్పి నుండి ఉపశమనం కలుగుతుందని పరిశోధనల్లో తేలింది. అందువల్ల మోకాళ్ళ నొప్పులతో బాధపడేవారు మెంతులను తీసుకోవడం వల్ల ఆ నొప్పుల నుండి చాలా వరకు తేరుకుంటారు.


5. నెలసరి సమయంలో వచ్చే తిమ్మిరులను తగ్గిస్తుంది:

మెంతులు నెలసరి సమయంలో వచ్చే తిమ్మిరులు, నొప్పులు మరియు ఇతర ఇబ్బందులను తగ్గించడానికి సహకరిస్తాయి. మెంతులలోని యాంటీ ఇన్ఫ్లమేటరీ గుణాలు మరియు నొప్పులను నివారించే గుణాల వల్ల నెలసరి సమయంలో వచ్చే తిమ్మిరులు, కడుపు నొప్పి, నడుము నొప్పి వంటివి తగ్గుతాయని అధ్యయనాల్లో తేలింది . అంతే కాదు, మెంతుల పొడి తల నొప్పి, వికారం వంటి సమస్యలకు కూడా ఎంతో ఉపయోగకరం.


6. జీర్ణ శక్తిని పెంపొందిస్తుంది :

జీర్ణ సమస్యలతో బాధపడేవారికి మెంతులు ఒక వరం వంటివి. మెంతులు గ్యాస్ట్రిక్ ఇబ్బందులకు, మల బద్ధకానికి, కడుపులో వచ్చే అల్సర్లకు అద్భుతమైన మందు. దీనిలోని సహజమైన జీర్ణ శక్తిని పెంపొందించే అంశాలు జీర్ణాశయాన్నీ, ప్రేగుల పనితీరునూ మెరుగుపరుస్తాయి .



7. క్యాన్సర్ ను నివారిస్తుంది :

మెంతులు కాన్సర్ కు వ్యతిరేకంగా పోరాడడానికి ఎంతో ఉపయోగపడతాయని అధ్యయనాల్లో తేలింది . మెంతులలో యాంటీ కాన్సర్ గుణాలు ఉండటం వల్ల వీటిని తీసుకొనే వారిలో కాన్సర్ కు వ్యతిరేకంగా పోరాడే శక్తి పెంపొందుతుంది.


8. పాలిచ్చే తల్లులలో పాల సామర్ధ్యాన్నిపెంచుతాయి:

మెంతులను పాలిచ్చే తల్లులలో పాల సామర్ధ్యాన్ని పెంచడానికి ఉపయోగిస్తారు. ఈ మెంతులలో తల్లిపాల ఉత్పత్తికి కారణమయ్యే ఫైటోఈస్ట్రోజెన్ ఉండటం వల్ల పాలిచ్చే తల్లులలో ఇది పాల సామర్ధ్యాన్ని పెంచడానికి ఉపయోగపడుతుంది. మెంతులతో చేసిన టీ ని త్రాగడం వల్ల ఈ ఉపయోగాన్ని పొందవచ్చు. అంతేకాక పసి పిల్లలు చక్కగా ఆరోగ్యంగా బరువు పెరగడానికి తోడ్పడుతుంది.


9. బరువు తగ్గించడానికి సహాయపడతాయి :

మీరు బరువు తగ్గాలనుకుంటున్నారా? అయితే మెంతులను మీ డైట్ మెనూ లో తప్పక చేర్చండి. మీరు తినే ప్రతీ పదార్థంలోనూ మెంతులను లేదా మెంతిపొడిని చేర్చండి. దానివల్ల మీ మెటబాలిజం మెరుగుపడుతుంది. అంతే కాక, మెంతులు శరీరంలో క్రొవ్వు పేరుకుపోకుండా చేసి, గ్లూకోజ్ స్థాయిలను తగ్గించి, బరువు తగ్గడంలో సహాయపడతాయి.


10. రక్తపోటును క్రమపరుస్తాయి :

మెంతులలోని పొటాషియం మరియు పీచు పదార్ధాలు రక్తపోటును క్రమపరచడంలో సహాయ పడతాయి. మెంతులను ఉడకబెట్టి, పేస్ట్ చేసి ఆ పేస్ట్ ను రోజూ ఉదయం, సాయంత్రం తీసుకోవడం వల్ల రక్తపోటు అదుపులోనికి వస్తుంది.


11. మూత్రపిండాల (కిడ్నీల) పనితీరును మెరుగు పరుస్తుంది :

మెంతులలో పాలిఫినోలిక్ ఫ్లావానాయిడ్స్ ఉంటాయి. ఇవి మూత్రపిండాల పనితీరును మెరుగుపరుస్తాయి మరియు కణాల క్షీణతను నిరోధిస్తాయి, వాటి చుట్టూ ఒక రక్షణ పొరను ఏర్పరుస్తాయి.


12. కాలేయాన్ని కాపాడటానికి :

కాలేయం మానవ శరీరంలోని విషపదార్ధాలను తొలగిస్తుంది. కాలేయం పాడయ్యిందంటే ఇంక అంతే, ఆయుష్షు సగం అయిపోయినట్లే. కాలేయం పాడవడానికి ముఖ్య కారణం మద్యపానం. మెంతులు మద్యపానం వల్ల వచ్చే నష్టాలను కూడా కొంత వరకు తగ్గించగలవు . మెంతులలో ఉండే పోలీఫెనోల్స్ వల్ల కాలేయం కాపాడబడుతుంది మరియు జీవక్రియ మెరుగుపడుతుంది.


13. యాంటీ ఏజింగ్ ఏజెంట్ గా పనిచేస్తాయి :

ఒక టేబుల్ స్పూన్ మెంతులను రాత్రంతా నానబెట్టండి. ఒక టేబుల్ స్పూన్ పెరుగు తీసుకోండి. మిక్సీలో రెండిటినీ కలిపి మెత్తని పేస్ట్ తయారు చేయండి.ఆ పేస్ట్ ను మీ ముఖంపై ప్యాక్ లా వేసి 30 నిమిషాలు ఉంచి తర్వాత కడిగేయండి. ఈ విధంగా తరచు చేయడం వల్ల ముఖంపై వచ్చే ముడతలు తగ్గుతాయి.

నానబెట్టిన మెంతులలో ఉండే యాంటీ ఆక్సిడెంట్స్ ఫ్రీ రాడికల్స్ తో పోరాడి ముఖంపై వచ్చే ముడతలను తగ్గిస్తాయి. పెరుగులోని లాక్టిక్ ఆసిడ్ ముఖాన్ని మృదువుగా చేస్తుంది .



14. మొటిమలను తగ్గిస్తాయి :

మెంతులు ప్రభావవంతంగా మొటిమలను తగ్గిస్తాయి. నాలుగు టేబుల్ స్పూన్ల మెంతులను రాత్రంతా నానబెట్టి, నాలుగు కప్పుల నీటిలో 15 నిమిషాలు ఉడికించి చలార్చాలి. తర్వాత నీటిని వడకట్టి, ఆ నీటిలో దూదిని ముంచి ఆ నీటిని మొటిమలపై అద్దాలి. ఇలా రోజూ ఉదయం, సాయంత్రం చేస్తే మొటిమలు తగ్గిపోతాయి. మెంతులలో డైసోజెనిన్ అనే సమ్మేళనంఉంది. దానిలోని యాంటీ ఆక్సిడెంట్స్, యాంటీ ఇంఫ్లమేటరీ గుణాలు మొటిమలను తగ్గించడంలో సహాయపడతాయి.


15. చర్మాన్ని తేమగా ఉంచుతాయి :

మెంతులు పొడిగా ఉండే లక్షణాలను తగ్గించి చర్మాన్ని తేమగా ఉంచుతాయి. ఒక టేబుల్ స్పూన్ మెంతులను టేబుల్ స్పూన్ నీటితో కలిపి ఒక పేస్ట్ తయారు చేయాలి. ఇప్పుడు ఈ పేస్ట్ ను ముఖంపై పట్టించాలి. ఇలా తరచూ చేస్తే మెంతులలోని జిగురుగా ఉండే పదార్ధం వల్ల ముఖం పొడిబారడం తగ్గి మృదువుగా అవుతుంది.


16. జుట్టు ఊడటాన్ని తగ్గిస్తాయి :

మెంతులు మూలాల నుండి జుట్టును బలోపేతం చేస్తుంది. ఫొలిక్యులర్ సమస్యలకు చాలా సమర్థవంతంగా చికిత్స చేస్తుంది. సీసాను తీసుకొని అందులో ఒక టేబుల్ స్పూన్ మెంతులను, ఒక కప్పు కొబ్బరి నూనెలో కలిపి ఎండ తగలని ప్రదేశంలో మూడు వారాలపాటు ఉంచాలి. ఆ తర్వాత ఆ నూనెను తలపై మర్దనకు వాడాలి. మెంతులలో జుట్టు పెరుగుదలను ప్రోత్సహించే హార్మోన్ పూర్వగాములు ఉన్నాయి. వీటిలోని ప్రోటీన్ మరియు నికోటినిక్ ఆమ్లం జుట్టును బలోపేతం చేసి జుట్టు చిట్లడాన్ని నివారిస్తాయి.


17. జుట్టుకు మెరుపునిస్తాయి :

మెంతులు జుట్టుకు మెరుపునిస్తాయి మరియు మృదువుగా చేస్తాయి. రెండు టేబుల్ స్పూన్ల మెంతులను, ఒక కప్పు మరిగిన నీళ్లలో వేసి బాగా కలిపి రాత్రంతా నాననివ్వండి. గింజలు మెత్తబడ్డాకా ఆ మిశ్రమాన్ని మెత్తని పేస్ట్ లా చేసి జుట్టుకు పట్టించి అరగంట అలానే వదిలేసి తర్వాత కడిగేయండి. మెంతులలో లెసిథిన్ ఉంటుంది. నానబెట్టడం వల్ల మెంతులలో వచ్చే జిగురు పదార్ధం జుట్టును మృదువుగా పట్టులా మెసిసేలా చేస్తుంది.


18. చుండ్రును నివారిస్తాయి :

జుట్టుకు వచ్చే సాధారణ సమస్య చుండ్రు. ఇది సాధారణంగా చలికాలంలో వస్తుంది. చుండ్రుపై ప్రభావవవంతంగా పనిచేసే సహజ ఔషధాల్లో మెంతులు ముఖ్యమైనవి. అవి పొడిబారిన మాడును బాగుచేస్తాయి మరియు చర్మసంబంధమైన ఇబ్బందులపై కూడా బాగా పని చేస్తాయి.


19. తల నెరవడాన్ని ఆలస్యం చేస్తాయి :

మెంతులలో జుట్టు రంగును కోల్పోకుండా చేసే గుణాలు ఉన్నాయి. అందువల్ల వీటిని తరచుగా వాడటం వల్ల జుట్టు నెరవడం ఆలస్యమవుతుంది.


☆ మెంతులను ఎలా ఉపయోగించాలి : –


• మెంతులను రాత్రంతా నానబెట్టి ఆ నీటిని పరగడుపున తాగటం వల్ల ఎన్నో లాభాలున్నాయి.

• మెంతులు నానబెట్టిన నీటితో జుట్టును తడిపి 10 నిమిషాలు వదిలేసి ఆపై కడిగేయాలి. ఇలా చేస్తే జుట్టు పట్టులా మెరుస్తుంది.

• మెంతులను పొడిగా అన్ని ఆహార పదార్ధాలపైనా చల్లితే ఆ పదార్ధాలకు రుచిని ఇవ్వడమే కాక మెంతుల గుణాలు శరీరానికి అంది ఆరోగ్యం పెంపొందుతుంది.

• మెంతులతో టీ కూడా చేసుకోవచ్చు.


మెంతి కూర :-



మెంతి మొక్క యొక్క తాజా లేత ఆకుపచ్చ ఆకులు, మెథీ లేదా మెంతి అని పిలుస్తారు, చేదు-తీపి రుచిని కలిగి ఉంటాయి పప్పులు మరియు కూరగాయలు వంటి భారతీయ వంటకాల్లో సాధారణ ఆకుపచ్చ కూరగాయ. మెంతి గింజలు మొలకెత్తవచ్చు, కొంచెం తీపి రుచిని కలిగి ఉంటాయి మరియు సలాడ్లను తయారు చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు. "కసూరి మెథి" అని పిలువబడే మెంతి ఆకుల ఎండిన రూపం భారతీయ వంటకాల రుచిని పెంచడానికి ఉపయోగించే ఒక ప్రసిద్ధ మసాలా.


* మెంతి ఆకుల ఔషధ గుణాలు :


ఆకులు గుండెకు, పేగులకు మంచి ఔషధం.

పైత్యం అధికంగా ఉన్నప్పుడు ఆకులను శుభ్రంగా కడిగి రసంగా చేసి, ఒక చెమ్చాడు తేనె కలిపి తీసుకుంటే త్వరగా తగ్గుతుంది.

కామెర్ల వచ్చిన వారికి, లివర్‌ సిర్రోసిస్‌ ( కాలేయ క్షయం)తో బాధపడుతున్న వారికి ఆకుల దంచి కాచిన రసం తేనె కలిపి తాగిస్తే ఆకలి పెరిగి త్వరగా కోలుకుంటారు. (అయితే డాక్టర్‌ సలహా మేరకు మందులు కూడా వాడాలి)

ఆకులను రసంగా చేసి రాత్రి భోజనానికి ముందు తాగితే చక్కగా నిద్రపడుతుంది.

ఆకుల రసాన్ని పిప్పితో సహా నిమ్మకాయ పిండి భోజనానికి ముందు తాగితే స్థూలకాయులు, మధుమేహ వ్యాధిగ్రస్తులకు కొంత గుణం కనిపిస్తుంది.

ఆకును దంచి పేస్ట్‌గా చేసి తలకు రాస్తే చుండ్రు, వెండ్రుకలు రాలడం తగ్గుతాయి. వెండ్రుకలు నిగనిగలాడతాయి.

ఆకులను దంచి పేస్ట్‌గా ముఖానికి రాస్తే ముఖంపై మొటిమలు, మచ్చలు తగ్గుతాయి. పొడి బారడడం తగ్గుతుంది.



కంటి నుండి అదే పనిగా నీరు కారతుంటే ఆకులను శుభ్రమైన వస్త్రంతో కట్టి రాత్రి పూట కంటికి కట్టాలి. వైట్‌హెడ్స్ నివారణలో ముఖ్యంగా చెప్పుకోదగ్గ ఔషధం మెంతి ఆకుల మిశ్రమం. తాజాగా ఉండే గుప్పెడు మెంతి ఆకులను తీసుకుని రోట్లో వేసి మెత్తగా నూరి, ఆ పేస్టును ముఖంమీద వైట్‌హెడ్స్ అధికంగా ఉండే చోట బాగా అప్లయ్ చేసి రాత్రంతా అలాగే ఉంచుకోవాలి. తెల్లారగానే లేచి గోరువెచ్చటి నీటితో ముఖాన్ని శుభ్రం చేసుకోవాలి. ఇలా చేస్తే కొన్ని రోజులకు వైట్‌హెడ్స్ బారినుంచి విముక్తి అవ్వచ్చు.


మెంతులు వల్ల కలిగే దుష్ప్రభావాలు : –


మెంతులను గర్భిణీ స్త్రీలు తినడం అంత మంచిది కాదు దాని వల్ల ముందుగానే డెలివెరి అయ్యే ప్రమాదం ఉంది (20). డెలివరీకి ముందు మెంతులు తింటే శిశువు నుండి దుర్వాసన వచ్చే అవకాశం ఉంది.

మధుమేహానికి వాడే వారు డాక్టర్ సలహాతో మెంతులను తీసుకోవడం మంచిది.

కొంతమందికి మెంతుల ఎలర్జీ ఉంటుంది. వారు మెంతులను తీసుకోకపోవడమే మంచిది.




Wednesday, November 11, 2020

🌱 ఆయుర్వేదం - నేల ఉసిరి



నేల ఉసిరి ఒక ఔషధ మొక్క. దీని శాస్త్రీయనామం ఫిల్లాంథస్‌ అమారస్‌. ఇది యుఫోర్బియేసి కుటుంబానికి చెందిన మొక్క.  దీనిలో కాడ యొక్క రంగును బట్టి ఎరుపు, తెలుపు అని రెండు రకాలు. చిన్న మొక్కల్నించి, మహావృక్షాల వరకూ అనేకానేక ప్రయోజనాలు, ఔషధగుణాలు ఉన్నవే ఉంటాయి తప్ప, పనికిరానిదంటూ ప్రకృతిలో తొంబై తొమ్మిది శాతం ఉండనేవుండదు. కానీ వాటిని వినియోగించుకోవడంలోనే మనం నిర్లక్ష్యం చేస్తున్నామన్నది అక్షర సత్యం.మన చుట్టూ పెరిగే చిన్న మొక్కల్ని పీకి పారేస్తూవుంటాం. అలాంటి కోవకి చెందినదే నేల ఉసిరి. ఇది కేవలం 60 సెంటీమీటర్ల ఎత్తువరకూ పెరిగే చిన్ని మొక్క. సమశీతోష్ణ మండలాల్లో విస్తారంగా పెరుగుతుంది. 

సంవత్సరం పొడవునా పెరిగే ఈ చెట్టు పత్రాలు దీర్ఘచతురస్రాకారంలో ఉంటాయి. పత్రాల కింది భాగంలో ఆకుపచ్చ తెలుపు కలిసిన రంగులో చిన్ని చిన్ని పువ్వులు పూస్తాయి. కాండము ఆకుపచ్చగా సన్నగా ఉండి నునుపుగా, మృదువుగా ఉంటుంది. దీనిలో విత్తనాలు పత్రాల కింది భాగంలో ఉండటం వల్ల దీనిని ఇంగ్లీషులో సీడ్‌ అండర్‌ లీఫ్‌ అనీ, స్టోన్‌ బ్రేకర్‌ అనీ అంటారు. ఇక ప్రాంతీయతని బట్టి అనేక భాషల్లో వివిధ పేర్లతో పిలుస్తుంటారు. స్పైయిన్‌లో చంకా పిడ్రా, క్వబ్రా పీడ్రా అనీ, మన భారతీయ భాషల్లో - బెంగాలీలో భూయామ్లా, సదాహజురమణి అనీ, హిందీలో భూయి ఆవ్ల, జంగ్లీ ఆవ్ల అనీ, తెలుగులో నేల ఉసిరి, నేల విరిక అనీ, తమిళంలో కీల నెల్లి, కిక్కాయ నెల్లి అనీ, మలయాళంలో కీఝర్‌ నెల్లి అనీ, మరాఠీలో భూయి ఆవ్ల అనీ, కన్నడంలో నెలనెల్లి, కీరునెల్లి అని, గుజరాతీలో భోన్యాన్‌వలి అనీ అంటారు. ఈ మొక్క దక్షిణ భారతదేశంలో కన్నా, ఉత్తర భాగాన ఎక్కువగా పెరుగుతుంది. అంత విలువలు ఉండబట్టే వ్యవసాయ రీతిలో ఉత్తరప్రదేశ్‌, హర్యానా, పంజాబ్‌, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు, కేరళ, ఆంధ్రప్రదేశ్‌, కర్ణాటక, బీహార్‌, ఒడిషా, బెంగాల్‌ల్లో ఎక్కువగా పెంచుతున్నారు. ఈ మొక్క మొత్తం ఉపయోగపడే ఔషధగుణాలు కలిగివుండటం విశేషం. అనేక రుగ్మతలకి, వ్యాధులకీ ఇది విస్తృతంగా వైద్య విధానంలో ఉపయోగపడుతోంది. 


ఔషధ గుణాలు :



• మనుషుల్లో హెపటైటిస్‌-బి వైరస్‌ని అరికట్టడానికి ఈ ఔషధం ఉపయోగిస్తారు. 

• బాక్టీరియా, ఫంగస్‌ల్ని కూడా అరికడుతుంది. 

• లివర్‌కి రక్షణగా, అతిసార వ్యాధిని నివారించడంలో, కాన్సర్‌, గర్భనిరోధక ఔషధంగా ఈ మొక్క వినియోగపడుతుంది. 

• బ్రెజిల్‌, పెరూల్లో కిడ్నీలో రాళ్ళ నివారణకి ముఖ్య ఔషధంగా ఉపయోగిస్తారు. 

• నేల ఉసిరి కాండం, వేర్లు, ఆకులు, పువ్వులు, కాయలు, ఈ చెట్టునుండి ఏర్పడే పాలు అన్నీ ఆయుర్వేద మందుల్లో వాడతారు.

• చలువకి, దాహార్తిని తీర్చడానికి, బ్రాంకైటీస్‌కి, కుష్టువ్యాధికి, మూత్ర సంబంధ వ్యాధులకి, ఉబ్బసానికి, తయారు చేసే మందుల్లో నేలఉసిరిని ఎక్కువగా వాడతారు. 

• అల్సర్స్‌కి, దెబ్బలకి, తామర, గజ్జి నివారణకి వాడే యునానీ మందుల తయారీలో దీనిని వాడతారు. 

• పచ్చకామెర్ల వ్యాధికి తాజాగా తీసిన దీని వేరు అత్యంత దివ్యౌషధంగా పనిచేస్తుంది. 

• చర్మ సంబంధ వ్యాధులకి దీని ఆకులు నూరి కాస్త ఉపð కలిపి గాయాలకీ, దెబ్బలకీ, ఇతర చర్మం మీద ఏర్పడే మచ్చలకీ రాస్తే తక్షణ నివారణ ఉంటుంది. 

• పాముకాటుకి విరుగుడుగా కూడా ఈ మొక్క అద్భుతంగా ఉపయోగపడుతుంది. 

• లివర్‌ వ్యాధులకి తయారుచేసే మందులలో, చివరికి లివ్‌-52లో కూడా దీనిని వినియోగిస్తారు. 

• ఎడారి ప్రాంతవాసులు నేల ఉసిరి వేర్లు, భద్రమిశ్రగంధితో కలిపి ఒంటెలకి అరుగుదల పెరగడానికి ఔషధంగా వాడతారు. 

• నేల ఉసిరి పేస్టును మజ్జిగతో కలిపి తీసుకుంటే కామెర్లు తగ్గుతాయి. 

• ఇక ఇందులో ఉండే రసాయనాల్ని లిగ్నన్స్‌ (ఫిలంథిన్‌, హైపోఫిలంథిన్‌) ఎంతో ఉపయోగపడుతున్నాయి. అలాగే ఇందులో ఉండే ఇతర పదార్థాలు ఆల్కాలాయిడ్స్‌, సెక్యూరినైన్‌, నార్‌-సెకూరినైన్‌, ఫిల్లంథిన్‌, ఆలో-సెక్యూరినాల్‌(వేర్లు), ఎంట్‌, నార్‌ సెకూరిన్‌ (మొత్తం మొక్క) లిగ్నన్స్‌, నిర్‌టెట్రాలిన్‌, డైబెంజైన్‌ బుట్రైల్‌ లాక్టోన్‌ (ఆకులు), గ్లైకోసైడ్‌- నిరునిన్‌ (మొక్క పైభాగం), నిరూరిసైడ్‌ (ఆకు), టానిన్స్‌-అమరిన్‌, ఫిలంథుసిన్‌ డి, అమరానిక యాసిడ్‌, రిఫండ్‌సినిక యాసిడ్‌, జెరనినిక యాసిడ్‌లు లభ్యమవుతాయి. 


ఉపయోగాలు :



నేల ఉసిరి మొక్క అన్ని భాగాలు ఔషధాలలో ఉపయోగిస్తారు.

శరీరంపై కలిగే వాపు, అభిఘాతములలో నేల ఉసిరిని దంచి పైపూతగా రాయాలి

ఎముకలు విరిగినపుడు నేల ఉసిరిని ఉప్పుతో కలిపి దంచి ప్రయోగిస్తారు.

దీని వేరును బియ్యపు కలితో నూది వాపులలో, సెగగడ్డ పక్వము చెందినపుడు పైకి అంటించాలి.

ఉప్పుతో దంచి రసాన్ని తీసి లేపనము చేసిన దురదతో కూడిన చర్మ వ్యాధులు ఉపశమిస్తాయి.

నాలుక, నోరు, పెదవులు పాకము చెందినప్పుడు, నేల ఉసిరిని రాత్రి దంచి నీళ్లలో వేసి ఉదయం వడకట్టి ఆ నీటితో పలుమార్లు పుక్కిలించాలి.

దగ్గు, దమ్ములలో దీని రసాన్ని గాని, చూర్ణాన్ని గాని కషాయాన్ని గాని సేవించాలి.

కామెర్లలో దీన్ ఆకురసము ఒక టీ స్పూను కాని, దంచిన ముద్ద గచ్చకాయంత గాని, చూర్ణం చెంచాడు గాని 3 రోజులు సేవించాలు.

ఆకలిలేమి, అరుచి, దాహములలో కూడా నేల ఉసిరిని కడుపులోనికి తీసుకోవాలి.

దీని వేళ్ల రసాన్ని చక్కెరతో కలిపి సేవించిన లేదా నస్యము చేసిన ఎక్కిళ్లు ఉపశమిస్తాయి.

మూత్రవ్యాధులలో మూత్రము జారీ కావడానికి నేల ఉసిరి సమూలం దంచి తినిపించాలి.

స్త్రీలలో ఋతుస్రావమెక్కువగా ఉన్నప్పుడు తగ్గించడానికి, నేల ఉసిరి చూర్ణాన్ని బియ్యముతో కడుగుడు నీళ్లతో త్రాగించాలి.

దీని కషాయం సేవనతో దౌర్బల్యము, లివరు జబ్బులు, జ్వరాలు తగ్గిపోతాయి.




Monday, November 9, 2020

🌿 आयुर्वेद - गुंजा



गुंजा या रत्ती (Coral Bead) लता जाति की एक वनस्पति है। शिम्बी के पक जाने पर लता शुष्क हो जाती है। गुंजा के फूल सेम की तरह होते हैं। शिम्बी का आकार बहुत छोटा होता है, परन्तु प्रत्येक में 4-5 गुंजा बीज निकलते हैं अर्थात सफेद में सफेद तथा रक्त में लाल बीज निकलते हैं। अशुद्ध फल का सेवन करने से विसूचिका की भांति ही उल्टी और दस्त हो जाते हैं। इसकी जड़े भ्रमवश मुलहठी के स्थान में भी प्रयुक्त होती है।


पाश्चात्य मतानुसार गुंजा के फलों के सेवन से कोई हानि नहीं होती है। परन्तु क्षत पर लगाने से विधिवत कार्य करती है। सुश्रुत के मत से इसकी मूल गणना है।गुंजा को आंख में डालने से आंखों में जलन और पलकों में सूजन हो जाती है।


* गुणसंपादित करें -

दोनों गुंजा, वीर्यवर्द्धक (धातु को बढ़ाने वाला), बलवर्द्धक (ताकत बढ़ाने वाला), ज्वर, वात, पित्त, मुख शोष, श्वास, तृषा, आंखों के रोग, खुजली, पेट के कीड़े, कुष्ट (कोढ़) रोग को नष्ट करने वाली तथा बालों के लिए लाभकारी होती है। ये अन्यंत मधूर, पुष्टिकारक, भारी, कड़वी, वातनाशक बलदायक तथा रुधिर विकारनाशक होता है। इसके बीज वातनाशक और अति बाजीकरण होते हैं। गुन्जा से वासिकर्न भि कर सक्ते ही ग्न्जा



गुंजा यह एक ऐसा बीज है जो बहुत ही दुर्लभता सा मिल पाता है, अगर संयोग से जिसे मिल गया और वह उसका उपयोग जानता हो तो उपयोग करने वाले के जीवन में कभी किसी भी चीज का शायद ही अभाव होगा। अनेक लाभकारी गुणों से भरपूर गुंजा जो कि एक फल्ली का बीज है। इसको धुंघची, रत्ती आदि नामों से भी जाना जाता है। इसकी बेल काफी कुछ मटर की तरह ही होती है किन्तु अपेक्षाकृत मजबूत कड़क तने वाली होती है। इसे कहीं कहीं आप सुनारों की दुकानों पर देख सकते हैं। कुछ वर्ष पहले तक सुनार इसे सोना तोलने के काम में लेते थे क्योंकि इनके प्रत्येक दाने का वजन लगभग बराबर होता है करीब 120 मिलीग्राम। ये हमारे जीवन में कितनी बसी है इसका अंदाज़ा मुहावरों और लोकोक्तियों में इसके प्रयोग से लग जाता है।


गुंजा बीज तांत्रिकों के लिए तंत्र शास्त्र में जितना मशहूर है उतनी ही आयुर्वेद में भी उपयोग किया जाता है। आयुर्वेद में श्वेत (सफेद) गूंजा का अधिक प्रयोग होता है औषधि रूप में साथ ही इसके मूल का भी जो मुलैठी के समान ही स्वाद और गुण वाली होती है। इसी कारण कई लोग मुलैठी के साथ इसके मूल की भी मिलावट कर देते हैं। वहीं रक्त (लाल) गूंजा बेहद विषैली होती है और उसे खाने से उलटी दस्त पेट में मरोड़ और कभी कभी मृत्यु तक हो जाती है। आदिवासी क्षेत्रों में पशु पक्षी मारने और जंगम विष निर्माण में अब भी इसका प्रयोग होता है।


गुंजा फल्ली के बीजों की तीन प्रजातियां मिलती हैं : -



लाल गुंजा - लाल काले रंग की ये प्रजाति भी तीन तरह की मिलती है जिसमें लाल और काले रंगों मिश्रण का भी मिलता है। इस वाले गुंजा का अधिकतर तंत्र क्रियोओं में ही प्रयोग किया जाता है। ( लाल गुंजा की माला सिद्ध करके गले में धारण करने से हर कोई वशीकरण का प्रभाव में होता है।)

सफेद गुंजा - सफेद गुंजा में भी एक सिरे पर कुछ कालिमा रहती है। यह आयुर्वेद उपचार और तंत्र क्रियाओं दोनों में ही सामान रूप से प्रयोग होता है। ये लाल प्रजाति की अपेक्षा दुर्लभता से मिलता है।

काली गुंजा - काली गुंजा दुर्लभ होती है, आयुर्वेद में भी इसके प्रयोग लगभग नहीं ही मिलता हैं, लेकिन तंत्र प्रयोगों में ये बेहद महत्वपूर्ण माना जाता हैं।

इन तीन के अलावा एक अन्य प्रकार की गुंजा भी पायी जाती है जो पीली गुंजा है, ये दुर्लभतम है क्योंकि ये कोई विशिष्ट प्रजाति नहीं है किन्तु लाल और सफ़ेद प्रजातियों में कुछ आनुवंशिक विकृति होने पर उनके बीज पीले हो जाते हैं। इस कारण पीली गूंजा कभी पूर्ण पीली तो कभी कभी लालिमा या कालिमा मिश्रित पीली भी मिलती है।


मशहूर चमत्कारी गुंजा के अदभुत टोटके



* संतान की प्राप्ति -

शुभ मुहुर्त में सफेद गुंजा की जड़ लाकर गाय के दूध से धोकर, सफेद चन्दन, पुष्प, धुप दीप से पूजा करके सफेद धागे में पिरोकर। “ऐं क्षं यं दं” मंत्र के ग्यारह हजार जाप करके स्त्री या पुरूष धारण करे तो निश्चिं ही संतान सुख की प्राप्ति होती है।

* वशीकरण -

- आप जिस व्यक्ति का वशीकरण करना चाहते हों उसका अपने मन में चिंतन करते हुए मिटटी का दीपक लेकर अभिमंत्रित गुंजा के 5 दाने लेकर उन्हें शहद में डुबोकर रख दें, इस प्रयोग से शत्रु भी वशीभूत हो जाते हैं। यह प्रयोग ग्रहण काल, होली, दीवाली, पूर्णिमा, अमावस्या आदि की अर्ध रात्रि में यह प्रयोग में करने से बहुत फलदायक होता है।

- अगर गुंजा के दानों को अभिमंत्रित करके जिस किसी भी व्यक्ति के पहने हुए कपड़े या रुमाल में बांधकर रख दिया जायेगा तो वह हमेशा के लिए आपका हो जायेगा। जब तक कपड़ा खोलकर गुंजा के दाने नहीं निकलेंगे तब तक वह व्यक्ति वशीकरण के प्रभाव में रहेगा।

* जीवन भर सम्मान मिलेगा - 

शुद्ध जल (गंगाजल, कुएं का जल या अन्य तीर्थों का जल ) में गुंजा की जड़ को चंदन की भांति घिसें। अगर संभव हो तो किसी वेदपाठी ब्राह्मण या कुंवारी कन्या के हाथों से घिसवायें। यह लेप माथे पर चंदन की तरह लगायें। ऐसा व्यक्ति सभा-समारोह आदि जहां भी जायेगा, उसे वहां विशिष्ट मान सम्मान मिलेगा।

* व्यवसाय, कारोबार या नौकरी में होगी बरकत -

किसी भी माह के शुक्ल पक्ष के पहले बुधवार के दिन 1 तांबे का सिक्का, 6 लाल गुंजा बीज कोरे लाल कपड़े में बांधकर सुबह 11 बजे से लेकर दोपहर 1 बजे के बीच में किसी सुनसान जगह में अपने ऊपर से 11 बार उतार कर 11 इंच गहरा गङ्ढा खोदकर उसमें दबा दें। ऐसा 11 बुधवार करें। दबाने वाली जगह हमेशा नई होनी चाहिए। इस प्रयोग से व्यवसाय कारोबार या नौकरी में बरकत होगी, घर में धन का कभी भी अभाव नहीं होगा।

* ज्ञान-बुद्धि प्रदायक -

- गुंजा-मूल को लाल या काली बकरी के दूध में घिसकर हथेलियों पर लेप करे, रगड़े कुछ दिन तक यह प्रयोग प्रतिदिन करते रहने से व्यक्ति की बुद्धि, स्मरण-शक्ति तीव्र होने लगती है, चिंतन, धारणा आदि शक्तियों में प्रखरता व तीव्रता आने लगेगी।

- यदि सफेद गुंजा के 11 या 21 दाने अभिमंत्रित करके विद्यार्थियों के कक्ष में उत्तर पूर्व में रख दिया जाये तो एकाग्रता एवं स्मरण शक्ति में गजब का लाभ होता है।

* वर-वधू की रक्षा के लिए -

विवाह के समय लाल गुंजा वर के कंगन में पिरोकर पहनायी जाती है। यह तंत्र का एक प्रयोग है, जो वर की सुरक्षा, समृद्धि, नजर-दोष निवारण एवं सुखद दांपत्य जीवन के लिए है। गुंजा की माला आभूषण के रूप में पहनी जाती है।

* विष-निवारण -

गुंजा की जड़ को गंगाजल से धोने के बाद सुखाकर रख लें। यदि कोई व्यक्ति किसी भी प्रकार के जहर विष –के प्रभाव से अचेत हो रहा हो तो उसे पानी में गुंजा की जड़ को घिसकर पिलायें। इसको पानी में घिस कर पिलाने से हर प्रकार का विष जहर उतर जाता है।



* दिव्य दृष्टि की प्राप्ति -

अलौकिक तामसिक शक्तियों के दर्शन- भूत-प्रेतादि शक्तियों के दर्शन करने के लिए मजबूत हृदय वाले व्यक्ति, गुंजा मूल को रवि-पुष्य योग में या किसी भी मंगलवार के दिन- शुद्ध शहद में घिस कर आंखों में अंजन (सुरमा/काजल) की भांति लगायें तो, आपको भूत, चुडैल, प्रेतादि के दर्शन होने लगेंगे।

* गुप्त धन दर्शन - 

अंकोल या अंकोहर के बीजों के तेल में गुंजा-मूल को घिस कर आंखों पर अंजन की तरह लगायें। यह प्रयोग रवि-पुष्य योग में, रवि या मंगलवार को ही करें। इसको आंजने से पृथ्वी में गड़ा खजाना तथा आस पास रखा धन दिखाई देने लगता है।

* शत्रु में भय उत्पन्न -

गुंजा-मूल (जड़) को किसी स्त्री के मासिक स्राव रक्त में घिस कर आंखों में सुरमे की भांति लगाने से शत्रु उसकी आंखों को देखते ही भाग खड़े होने लगेंगे।

* रोग बाधा -

कुष्ठ निवारण - गुंजा मूल को अलसी के तेल में घिसकर लगाने से कुष्ठ (कोढ़) के घाव ठीक हो जाते हैं।

* अंधापन समाप्त - 

गुंजा-मूल को देशी गाय के घी में घिसकर प्रतिदिन लगाते रहने से अंधत्व कुछ ही में दूर हो जाता है।

* नौकरी में बाधा -

राहु के प्रभाव के कारण व्यवसाय या नौकरी में बाधा आ रही हो तो लाल गुंजा व सौंफ को कोरे लाल वस्त्र में बांधकर अपने कमरे में रखें।


☘ Ayurvedam - Gundumani



Gundumani (Rosary Pea) is a herbaceous flowering plant in the bean family Fabaceae. The plant is best known for its seeds, which are used as beads and in percussion instruments, and which are toxic because of the presence of abrin (natural poison). Ingestion of a single seed, well chewed, can be fatal to both adults and children.


Gundumani plant are chiefly native to India and tropical Asia. The scientific name of Rosary Pea is Abrus precatorius. Abrus precatorius is a climber plant, and its roots, leaves, and beans have been used for medicinal purposes in India from very ancient times.


The seeds are used as purgative, emetic, Tonic, and aphrodisiac.  The roots are emetic, and alexiteric. The seeds are poisonous, and used in Ayurveda only after proper detoxification. Raw seeds are never used as a medicine. Locally, the leaf juice mixed with oil is applied to painful swellings of the body. The root is also used as a substitute for Licorice.


The ingestion of seeds can kill. Abrin present in the seeds leads to disrupted cellular protein synthesis throughout the body. The symptoms are shown after a few hours of ingestion, and include significant vomiting, and diarrhea with resultant hypovolemia, and electrolyte disturbances.  There are a few reported cases of abrin causing acute demyelinating encephalitis. There is no known physiological antidote for gundumani. The treatment of gundumani poisoning is essentially symptomatic.


Detoxification of Rosary Pea :


Raw seeds are not suitable for medicinal uses, as discussed above. The coarse powder of Rosary Peas (seeds) is taken in a cotton pouch (POTLI) and boiled in the cow’s milk for 3 to 6 hours.

The second method includes boiling the seeds in Kanji Water (Brown Rice Water) for 3 to 6 hours. Milk or Kanji used for detoxification should be discarded.

Boiling rosary peas in cow’s milk or Kanji Water reduces the toxic effects and make it usable for the medicinal purposes. Toxalbumins present in the rosary peas break down after heat treatment and dissolve into the milk or Kanji Water. Therefore, this process reduces toxic substances in rosary pea significantly.

The study also confirms the usability and effectiveness of ayurvedic detoxification process and found the absence of abrin band in detoxified rosary seed extract whereas non-detoxified extract contains abrin. 


Gundumani Benefits and Medicinal Uses :



1. Leucoderma :

Plumbago zeylanica (Chitrak) roots are mixed with Gundumani, and used in leucoderma. In white leprosy, a paste composed of gunja seed, and plumbago root is applied as a stimulant dressing.

 

2. Scorpion sting, and snakebite :

Gundumani Root powder is taken orally along with cow’s milk to treat scorpion sting, and snakebite.

 

3. Contraceptive :

In Tripura, as a folk remedy, the seeds are used contraceptive, and abortifacient. The ½ teaspoon pastes in tablet form twice a day in empty stomach for 3 days just after completion of the menstrual period is used as Contraceptive.

WARNING: This is for information. Do not TRY. This can be Lethal.

 

4. Sciatica, Stiffness of the shoulder joint, paralysis, and other nervous diseases :

The seeds of Gundumani reduced to a paste are recommended to be applied topically in sciatica, the stiffness of the shoulder joint, paralysis, and other nervous diseases.

 

5. Paraplegia :

Gunja Bhadra Rasa is an Ayurvedic formulation with other ingredients to be used internally for Paraplegia.

 

6. Gunja Bhadra Rasa :

The seeds of Gundumani six parts, purified mercury three parts, purified sulfur twelve parts, neem seeds, Cannabis sativa leaves, and croton seeds, each one part is taken, rubbed together, and soaked for one day in each of the following fluids, namely, lemon juice, juice of the leaves of Cannabis sativa, of datura leaves, and of the leaves of Solarium nigrum (kakamachi). This medicine is given in doses of about eight grains, with rock salt, and asafetida in paraplegia.

 

7. Leucorrhea :

Take the root part to be chewed. The root 5 gm is taken, and chewed twice a day. This is done for 3 days.

 

8. Urinary Trouble :

The root part of the plant are dried, and powdered. 5 gm of this powder is taken with old gur twice a day for 5 days.

 

9. Rheumatism :

Powder of leaf, and root is mixed with the stem bark of Crataeva adansonii, the stem of Coscinium fenestratum, Naravelia zeylanica, and seeds of Gundumani. The mixture is heated with castor, coconut, and gingelly oils, and applied externally on the affected places to treat rheumatism.

 

10. Gundumani for Hair :

The efficacy studies on hair growth, and the antibacterial effect of the shodhita Gunja show the significant result in hair care.

Dandruff, seborrhoeic dermatitis, prurigo (intensely itchy spots), and other skin diseases.


Safety and Side Effects :



Toxic Effects of Non-detoxified Rosary Seeds

The use of non-detoxified seeds can result in severe toxic effects.

Nausea

Vomiting

Difficult Breathing

Anuria (anuresis) – inability to urinate

Heart Failure

Shock

Respiratory failure

Fatal within 36 to 72 hours

 

Side Effects of Detoxified Rosary Pea :


The detoxified rosary pea does not exert toxic effects like above when used less than 250 mg per day in divided doses and when taken with milk. However, the high dosage can still cause the following side effects:

Vertigo (severe reeling sensation)

Restlessness

Diarrhea

Vomiting

 

WARNING: The Blog page is intended to give you information about this poisonous plant. DO NOT USE Abrus precatorius for Self-treatment. It can kill.




Sunday, November 8, 2020

🌱 ఆయుర్వేదం - గురివింద



గురివింద (ఆంగ్లం Jequirity, Indian Licorice) ఒక చిన్న ఔషధ మొక్క.పూర్వ కాలంలో గురువింద గింజలను బంగారం తూకం వేయటానికి ఉపయోగించేవారు. ఈ గింజలను లక్ష్మి దేవి స్వరూపాలుగా భావిస్తారు. అంతేకాదు సాలగ్రామ పూజలో వీటిని గౌడియ వైష్ణవులు వినియోగించేవారట. ఇక తమిళ సిద్ధులు గురువింద గింజలను పాలల్లో మరగబెట్టిన తర్వాత అందులో ఉన్న విష లక్షణాలు కోల్పోయే విధంగా చేసి ఉపయోగించేవారు.ఆరావళి పర్వత ప్రాంతాల్లోనూ , భారతదేశంలోని కొన్ని అడవుల్లోను గురువింద గింజలు విరివిగా లభిస్తాయి. దీని శాస్త్రీయనామం 'ఏబ్రస్ ప్రికటోరియస్, కాగా ఫాబేసి కుటుంబానికి చెందింది. గురివింద గింజల గురించి సామెత విని ఉంటాం.. గురువింద గింజ తన కింద నలుపు ఎరుగదని శాస్త్రం.  ఎవరైనా గొప్పలు చెప్పుకొని ఎదుటి వాళ్ళను అవమానించే వాళ్ళను గురువింద గింజలతో పోలుస్తారు. 


గురివింద గింజను విషపదార్థంగా భావిస్తారు ప్రతివారు. అయితే ఈ గింజను శుద్ధిచేసి ఉపయోగిస్తే ఔషధంగా కూడా వాడవచ్చు. ఈ గింజలు ఎరుపు, తెలుగు రంగుల్లో లభిస్తాయి. తెలుగు రంగు గింజలు మాత్రమే ఔషధంగా ఉపయోగపడుతాయి. ఈ గింజలనే కాక లేత ఆకులను, వేళ్ళను కూడా వైద్యానికి ఉపయోగిస్తారు. ఆయుర్వేద వైద్యంలో తెల్లగురివింద గింజలు వాడబడుతున్నాయి.


• గురువింద గింజ ఆకులను కొంత సేపు నోట్లో వేసుకొని నమిలిన తరువాత ఒకచిన్న రాయిని నోట్లో వేసుకొని నమిలితే ఆ రాయి నలిగి పిండి అవుతుందట. దీని అకులు విష పూరితం కాదు. అలాగే గింజలను కనురెప్పల కింద దాచి పెట్టడం, పల్లెల్లోని పిల్లలకు ఇదొక ఆట. ఆయుర్వేదంలో ఈ గింజల్లోని పప్పును కొన్ని రకాల మానసిక రుగ్మతలకు వాడుతారు.

• గురివింద విత్తనాలను కంసాలి బంగారాన్ని తూకం కోసం వినియోగిస్తారు. (గత కాలంలో బంగారాన్ని ఇన్ని గురుగింజల ఎత్తు అని అనే వారు)


లక్షణాలు :

ఇది తీగల ద్వారా ఎగబ్రాకే పొద.

దీర్ఘవృత్తాకారంలో ఉన్న సన్నని పత్రకాలు గల ( చింతాకుల వలె) సమపిచ్ఛాకార సంయుక్త పత్రాలు.

గ్రీవస్థ అనిశ్చిత విన్యాసంలో అమరి ఉన్న కెంపు రంగు పుష్పాలు.

నల్లని మచ్చతో చిక్కని ఎరుపురంగు విత్తనాలు కలిగి ఉన్న ద్విదారక ఫలాలు.


ఆయుర్వేద వైద్యంలో వీటి ఉపయోగాలు :



లేత గురివింద ఆకులను నమిలితే గొంతు శ్రావ్యంగా ఉంటుంది. ఎక్కువ సేపు ప్రసంగించే వక్తలు, మిమిక్రీ కళాకారులు, సంగీత విద్వాంసులు, హరికథలు, బుర్రకథలు వినిపించేవారు ఈ ఆకులను నమిలితే మంచి ప్రయోజనం కలుగుతుంది.

తెల్లబట్టతో బాధపడే స్ర్తిలు పరిశుద్ధం చేయబడిన గురివింద గింజలను మెత్తగా పొడికొట్టి, ఆ పొడిలో తేనెను కలిపి పుచ్చుకుంటే నివారణ కలుగుతుంది.

ఈ గింజలు లేదా ఆకుల కషాయాన్ని తాగితే సుఖప్రసవమవుతుంది.

గురివిందగింజలను కాలిస్తే వచ్చే పొగ దోమలను నిర్మూలిస్తుంది.

చెవిపోటువస్తే గురివిందగింజ ఆకును నూరి ఆ పసరుపోస్తే తగ్గిపోతుంది.

• పేనుకొరుకుడుతో బాధపడుతున్నారా .. గురివిందగింజతోవైద్యం -- గురివింద గింజని బాగా అరగదీసి గంధం తీసి పేనుకొరికిన చోట రాయండి. ఇలా నాలుగైదురోజులు రాస్తే వెంట్రుకలు మళ్ళీ తిరిగి వస్తాయి.


☆ ఆయుర్వేద డాక్టరు సలహా ప్రకారంగానే ఈ గింజల ఔషధాన్ని వాడాలి. పరిశుద్ధం చేయని గురివింద గింజలను ఔషధంగా వాడినట్లయితే దాని విషతత్వంవల్ల ఎన్నో అనారోగ్యాలు ఏర్పడే ప్రమాదముంది.



🌱 ఆయుర్వేదం - శతావరి

ఆయుర్వేదవైద్యం లో పేర్కొన్న పురాతనమైన మూలికలలో ‘ శతావరి ’ ఒకటి. శతావరి గురించిన ప్రస్తావనలు భారతదేశపు అత్యంత పురాతన వైద్య గ్రంధా...